Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва Қурайш бошлиқлари ўртасида бўлиб ўтган суҳбат ҳамда «Каҳф (ғор)» сурасининг тафсири. Қурайшликларнинг мусулмонларга азоб беришда давом этишлари

Ибн Исҳоқ: Ислом Маккада Қурайш қабиласининг эркагу аёлла­ри ўртасида ёйила бошлади. Қурайш эса кимни тўхтатишга кучи етса, тўхтатар, кимни диндан қайтаришга имкон топа олса, қайтарар эди.

Сўнг қурайшлик ҳар бир қабиланинг бошлиқлари (баъзи аҳли илмлар Саид ибн Жубайрдан ва ибн Аббоснинг мавлоси Икримадан, улар Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумдан ривоят қилишларича): Утба ибн Рабиъа, Шайба ибн Рабиъа, Абу Суфён ибн Ҳарб, Бани Абдуддор­нинг биродари Надр ибн Ҳорис (ибн Калада), Аул-Бахтарий ибн Ҳишом, Асвад ибн Мутталиб ибн Асад, Замъа ибн Асвад, Валид ибн ал-Муғира, абу Жаҳл ибн Ҳишом, Абдуллоҳ ибн Абу Умайя, Ос ибн Воил, Ҳажжожнинг икки ўғли Набиҳ ҳамда Мунаббиҳ ва Умайя ибн Халафлар қуёш ботгандан сўнг Каъба атрофида тўпланиб, бир-бирларига: «Муҳаммадга одам юбориб, уни баҳс-мунозарада мот қилайлик», – дейишди. Унга одам юбориб: «Қавмингнинг улуғлари сен билан гаплашиш учун тўпланишди, уларнинг олдига чиқ», – де­дилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, сўзларимни қабул қилишмоқчи бўлса ке­рак, деб гумон қилиб, шошганча келдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам улар­нинг ҳидоят топиб, ҳалокатдан қутилиб қолишларини жуда-жуда хоҳлар эдилар. Уларнинг олдиларига келиб ўтирдилар. Улар: «Эй Муҳаммад! Биз сени гаплашиб олиш учун чақиртирдик. Биз, Аллоҳга қасамки, араблар орасида сенчалик ўз қавмига фитна келтирган ки­шини билмаймиз: ота-боболаримизни ҳақорат қилдинг, динимизни айбладинг, илоҳларни сўкдинг, кишиларни нодонга чиқардинг ва жамоатларни бўлиб ташладинг. Қандай ёмон иш бўлмасин, сен уни ўртамизга келтирдинг (ёки шунга ўхшаш сўзларни айтишди), агар бу келтирган сўзинг билан мол-дунё истаётган бўлсанг, сенга моллари­миздан тўплаб берайлик, токи ҳаммаларимиздан бой бўлгин; агар бу билан улуғликни хоҳласанг, сени ўзимизга бош қилиб олайлик; агар подшоҳликни хоҳласанг, ўзимизга подшоҳ қилиб олайлик; агар сенга келаётган бу нарса изма-из таъқиб қиладиган шарпа бўлиб, унга ку­чинг етмаётган бўлса, кўпроқ шунақа бўлса керак, у ҳолда табиб ёл­лаб, молларимизни сарфлайлик-да, сени даволайлик ёки ҳеч бўлмаса, олдингдаги мажбуриятимизни бўйнимиздан соқит қилайлик», – дей­ишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга: «Асло ундай эмас! Мен сиз­ларга келтирган нарса на молу дунё, на обрў ва на подшоҳлик талаб қилиш учундир, балки Аллоҳ мени сизларга Пайғамбар қилиб юбо­риб, менга китоб нозил қилди ҳамда сизларга (жаннат ҳақида) хушха­бар беришимни, (дўзах ҳақида) огоҳлантиришимни буюрди. Шунинг учун мен Роббимнинг амрини етказдим ва сизларга насиҳат қилдим. Агар бу келтирган нарсамни мендан қабул қилсангиз, дунёю охират­да бахтли инсонларга айланасиз. Агар рад қилсангиз, токи Аллоҳ сиз билан бизнинг ўртамизда ҳукм қилмагунича, Унинг фармонини амал­га оширишда сабр қиламан»,−дедилар( ёки шунга ўхшаш сўзларни айтдилар). Улар: «Эй Муҳаммад! Агар таклифимиздан бирортасини ҳам қабул қилмасанг, у ҳолда ўзинг биласан: бизнинг шаҳримиздан торроқ, суви камроқ ва яшаш қийинроқ бўлган бошқа шаҳар йўқ. Сени юборган Роббингдан сўра, ерларимизни торайтириб турган мана бу тоғларни суриб, шаҳримизни кенгайтирсин, биз учун Шом ва Ироқнинг дарё­лари каби дарёлар пайдо қилсин, ўтган ота-боболаримиздан баъзи­ларини қайта тирилтирсин ва у тирилганларнинг ичида Қусай ибн Килоб ҳам бўлсин. Чунки у ростгўй қария эди. Улардан сен айта­ётган нарсанинг ҳақми ёки ботил эканлигини сўраймиз. Агар сени тасдиқласалар ва сўраган нарсаларимизни қилсанг, сенга ишонамиз, Аллоҳнинг олдидаги мартабангни ва айтганингдек, сени Пайғамбар қилиб юборганини тан оламиз», – дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга: «Мен бунинг учун юборилганим йўқ. Сизларга фақат Аллоҳ юборган нарсанигина келтирдим. Агар келтирган нар­самни қабул қилсангиз, дунёю охиратда бахтли бўласизлар. Бор­дию рад қилсангиз, токи Аллоҳ сиз билан бизнинг ўртамизда ҳукм қилмагунича, Аллоҳнинг амрини бажаришда сабр қиламан», – деди­лар. Улар: «Агар сен бундай қилолмасанг, Роббингдан сўра, у сен ай­таётган нарсани тасдиқлайдиган ва ундан сен ҳақингда сўрайдиган бир фаришта юборсин! Яна сўра, у сен учун боғлар, қасрлар, олтин-кумуш хазиналар берсин. Бу билан сени биз кўриб тургандек ризқ қидириб юришингдан беҳожат қилсин. Чунки сен ҳам бизлардек бо­зорларда турасан, биз ризқ қидиргандек ризқ қидирасан. Агар даъ­во қилганингдек, Пайғамбар бўлсанг, Роббинг олдидаги фазлинг ва мартабангни кўрайлик», – дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга: «Мен бундай қилмайман. Мен Роббимдан буни сўрайдиган инсон эмасман. бунинг учун юборилмаганман, балки  Аллоҳ мени сизларга (жаннат ҳақида) хушхабар берувчи, (дўзах ҳақида) огоҳлантирувчи қилиб юборди. Агар сизлар бу келтирган нарсамни қабул қилсангиз, дунёю охиратда бахтли бўлурсиз. Агар рад қилсангиз, токи Аллоҳ сиз билан бизнинг ўртамизда ҳукм қилмагунича Аллоҳнинг амрини бажаришда сабр қиламан», – дедилар. Улар: «Агар даъво қилганингдек, сенинг Роббинг ўзи хоҳлаган нарсани қиладиган бўлса, бизнинг устимизга осмонни парча-парча қилиб туширсин. Мана шундай қилмагунингча биз сенга иймон келтирмаймиз», – дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бу Аллоҳнинг иши, агар шуни хоҳласа қилади», – дедилар. Улар: «Эй Муҳаммад! Роббинг биз сен билан ўтирмоқчилигимизни, ҳозирги нарсалар ҳақида сендан сўрашиимизни, қиладиган талабларимизни билмадимики, олдингга келиб, бизга қандай жавоб қайтаришингни ўргатса, бизларни нима қилмоқчи эканлиги ҳақида хабар берса?! Ахир биз сен келтирган нарсани қабул қилмадик-ку! Бизга етиб келиши­ча, бу нарсаларни сенга ямомалик «Раҳмон» деган киши ўргатаётган эмиш. Аллоҳга қасамки, биз «Раҳмон»га ҳеч қачон иймон келтирмай­миз. Биз сени огоҳлантирдик, эй Муҳаммад! Аллоҳга қасамки, сени шундоқ ташлаб қўймаймиз. ё биз сени ҳалок қиламиз, ё сен бизни ҳалок қиласан», – дейишди. Улардан бири: «Биз фаришталарга ибо­дат қиламиз, чунки улар Аллоҳнинг қизларидир», – деди. Яна бири: «Токи Аллоҳ ва фаришталарини олдимизга туширмагунингча сенга иймон келтирмаймиз», – деди.