Ҳорис ибн Сувайд

Ибн Исҳоқ: Ҳорис ибн Сувайд ибн Сомит мунофиқ эди. Уҳуд куни мусулмонлар билан бирга жангга чиқди. Икки томон тўқнаш кел­ганда, ал-Мужаззар ибн Зиёд ал-Балавий ва Бани Дубайъа уруғидан бўлган Қайс ибн Зайдга ҳужум қилиб, иккисини ўлдирди. Сўнг Мак­када Қурайшга қўшилиб олди. Менга айтиб беришларича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умар ибн ал-Хаттобга, Ҳорис ибн Сувайдни қўлга туширсанг, ўлдир, деб буюрдилар. У Маккага кетиб қутилиб қолган эди. Сўнг у афв этишларини сўраб Жулос ибн Сувайд исмли акасига одам юбор­ди. Шунда, менга ибн Аббосдан қилинган ривоятда етиб келиши­ча, Аллоҳ таоло қуйидаги оятни нозил қилди: «Иймoн кeлтириб, Пaйғaмбaрнинг бaрҳaқлигигa гувoҳлик бeргaнлaридaн вa улaргa ҳужжaтлaр кeлгaнидaн кейин кoфир бўлгaнлaрни Aллoҳ қaндaй (қилиб) ҳидoятгa йўллaсин?! Aллoҳ зoлимлaр қaвмини ҳидoятгa йўллaмaйди»[1].

Ибн Ҳишом: Менга илм аҳлидан ишончли бир киши айтиб берди­ки, Ҳорис ибн Сувайд ал-Мужаззар ибн Зиёдни ўлдирган, Қайс ибн Зайдни эса ўлдирмаган. Бунга далил шуки, ибн Исҳоқ Уҳуд куни ўлдирилган шаҳидлар ичида Қайс ибн Зайднинг исмини келтирмаган. Мужаззар ибн Зиёд Авс билан Хазраж қабилалари ўртасида бўлиб ўтган урушлардан бирида ал-Ҳориснинг отаси Сувайдни ўлдирган эди. Биз буни аввалги китобнинг бир бўлимида айтиб ўтганмиз.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир қанча саҳобалар орасида турганлари­да Ҳорис ибн Сувайд Мадинанинг деворларидан ташқарига чиқди. Унинг эгнида қизил рангли кўйлак бор эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Усмон ибн Аффонга уни ўлдиришни буюрдилар. Усмон уни ўлдирди. Бошқа ривоятда келишича, уни ансорлардан бири ўлдирган.

Ибн Исҳоқ: Менга Ҳусайн ибн Абдураҳмон ибн Амр ибн Саъд ибн Муоз ибн Абу Аҳмаднинг озод қилган қули Абу Суфёндан, у Абу Ҳурайрадан сўзлаб, деди: «Менга ҳеч намоз ўқимасдан жан­натга кирган киши ҳақида айтиб беришган. Одамлар уни билма­ганлари сабабли: «Ким у?» – деб сўрадилар. У: «Бани Абдулашҳал уруғидан бўлган Усайрим Амр ибн Собит ибн Вақш имсли киши», – деди. Ҳусайн деди: «Мен Муҳаммад ибн Асаддан Усайримнинг иши қандай бўлган?» – деб сўрадим. У: «Усайрим қавмининг Ислом­га киришига тўсқинлик қилар эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Уҳудга чиққан куни Исломга киришни хоҳлаб, уни қабул қилди. Сўнгра қиличини олиб одамларнинг қоқ ўртасига кириб жанг қилди ва жароҳатланиб йиқилди. Бани Абдулашҳал уруғидан бўлган кишилар бу жангда ўлган қавмдошларини қидираётганларида, уни кўриб қолиб: «Аллоҳга қасамки, бу Усайрим-ку! Уни бу ерга нима олиб келди экан? Унинг олдидан кетаётганимизда Исломни инкор қилаётган эди-ку?!» – деб, ундан: «Эй Амр! Сени бу ерга нима олиб келди? Қавмингни ҳимоя қилиш истагими ёки Исломга кириш истагими?» – деб сўрашди. У: «Исломга кириш рағбати мени бу ерга олиб келди. Аллоҳга ва унинг элчисига иймон келтирдим ва мусулмон бўлдим. Кейин қиличимни олиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга жангга чиқдим. Жанг қилиб, шу жароҳатларни олдим», – деб қавмдошлари қўлларида вафот этди. У ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга айтиб беришганида У Зот: «У жаннат аҳлидандир», – дедилар.