АСР НАМОЗИ

3 йил аввал 13182 Абдулазиз Усмон

Аср намозига азон айтилса, саҳобалар масжидда жамланишини кутиб турарди ва асрдан олдин тўрт ракъат нафл намоз ўқишга тарғиб қилиб:

« رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً صَلَّى قَبْلَ الْعَصْرِ أَرْبَعًا »

«Асрдан олдин тўрт ракъат намоз ўқиган кишини Аллоҳ раҳм қилсин (яъни раҳматига олсин)», – дер эдилар[1].

Одамлар йиғилгач, масжидга чиқар ва уларга намозни ўқиб берардилар. Асрни аввалги вақтида ўқир эдилар. Қироатни пешиндаги қироатнинг ярмича қилардилар. Намоздан фориғ бўлгач, айтадиган сўзлари бўлса айтар, бўлмаса саҳобалар тарқалиб кетишарди.

Бир куни асрни ўқиб бўлгач, саҳобаларга қараб: «Билмадим, бир нарсани сизларга айтсаммикин ёки айтмасаммикин? Ўйланиб турибман», – дедилар. Саҳобалар: «Эй Аллоҳнинг расули, агар яхши нарса бўлса айтинг. Агар ундай бўлмаса, Аллоҳ ва Расули билувчидир», – дейишди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَتَطَهَّرُ فَيُتِمُّ الطُّهُورَ الَّذِى كَتَبَ اللَّهُ عَلَيْهِ فَيُصَلِّى هَذِهِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ إِلاَّ كَانَتْ كَفَّارَاتٍ لِمَا بَيْنَهَا»

«Бир мусулмон киши таҳорат олиб, Аллоҳ фарз қилган таҳоратни мукаммал қилса ва мана шу беш вақт намозни адо этса, бу иши ўша намозлар орасидаги хато ва гуноҳларини ўчиради», – дедилар»[2].

Яна бир куни асрни ўқиб бўлгач, саҳобаларга юзланиб:

«Қай бирингиз таҳорат олса ва уни мукаммал қилса, сўнг: «Ашҳаду ан лаа илаҳа иллаллоҳ ва анна Муҳаммадан абдуллоҳи ва русувлуҳу», деса унга жаннатнинг саккиз эшиги очилади ва у хоҳлаган эшигидан киради», – дедилар[3].

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг асрдан кейинги маърузалари Пешиндан кейин қилинадиган маърузага қараганда анчагина қисқа бўларди. Чунки саҳобалар асрда ишларини тугатиш ва бошқа ҳожатларини ниҳоясига етказиш учун кетишга шошилишарди.

Ҳеч қачон қавмни малоллантирадиган даражада узундан узоқ маъруза қилмасдилар. Тингловчиларнинг ҳолати ва шавқига қараб маъруза қилардилар. Асрни ўқиб бўлгач, маърузалари доимий эмасди.

Асрни ўқигач, ҳар бир онамизнинг уйларига кириб, улар билан бироз суҳбатлашар, бағрларига босиб кўнгилларини сўрардилар. Ҳар бир онамизни уйларига кириб чиққач, охирида навбати келган онамизнинг уйларида қолардилар.

Кўпинча оналаримизнинг ҳаммалари навбати келган онамизнинг уйларида йиғилишиб ўтиришар, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам улар билан суҳбатлашардилар.

Бир куни оналаримиз Оиша онамизнинг уйларида йиғилишди. Зайнаб онамиз ҳам Оиша розияллоҳу анҳонинг уйларига келдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйга киргач, қўлларини Зайнаб онамизга узатдилар. Оиша онамизнинг жаҳллари чиқиб: «Бу Зайнабку!» – дедилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам қўлларини тортиб олдилар. Зайнаб онамиз билан Оиша онамиз тортишиб қолдилар ҳатто овозлари кўтарилиб кетди. Намозга қомат айтилди. Абу Бакр розияллоҳу анҳу ўтиб кета туриб, оналаримизнинг овозлари кўтарилганини эшитдилар ва Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Эй Аллоҳнинг расули, намозга чиқасизми? Буларнинг оғзига тупроқ сепинг», – дедилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга чиқдилар. Оиша онамиз: «Ҳозир Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам намозни ўқиб бўладилар ва отам келиб менинг додимни беради», – дедилар. Намоз тугагач, Абу Бакр розияллоҳу анҳу келиб, Оиша онамизни қаттиқ урушдилар ва: «Шундай ҳам қиласанми?!» – деб койидилар[4].

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хонадонларида оилавий суҳбатдан ташқари илмий суҳбатлар ҳам бўларди. Оналаримиз томонларидан бериладиган саволларга Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам жавоб бериб дин ишларини ўргатардилар.

Бир куни Оиша онамиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам даъват йўлида чеккан азиятларининг энг шиддатлисини билмоқчи бўлиб: «Бошингизга Уҳуд кунидан ҳам оғирроқ кун келганми?» – деб сўрадилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Менга қавмингдан етадигани етди. Улардан менга етган нарсаларнинг энг қаттиғи Ақоба куни бўлган. Ўшанда Ибн Абдуялил ибн Абдукулолга мени (ҳимоясига) олишни таклиф этган эдим. Бироқ у мен истаган нарсани қабул қилмади. Ташвишли ҳолда бошим оққан томонга қараб юриб кетдим. Қарнус-саъолибга[5] келгандагина ўзимга келиб, бошимни кўтардим. Қарасам, бир булут менга соя солиб турибди. Назар солсам, унда Жаброил бор экан. У менга нидо қилиб: «Аллоҳ қавмингнинг сенга айтган гапини, сенга нима жавоб қайтарганини эшитди. У Зот улар ҳақида истаган нарсангни буюришинг учун ҳузурингга тоғ фариштасини юборди», деди. Шунда тоғ фариштаси менга нидо қилиб, салом берди. Сўнгра: «Эй Муҳаммад! Нимани истасанг, шу. Агар уларнинг устига «икки Ахшаб»ни[6] тўнтариб ташлашимни истасанг (шундай қиламан)», деди.

Шунда мен: «Йўқ! Аллоҳ уларнинг пуштикамаридан ёлғиз Аллоҳга ибодат қиладиган, У Зотга ҳеч нарсани шерик қилмайдиган кишиларни чиқаришини умид қиламан», – деганман»[7].

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам оналаримизнинг дунёвий ҳожатларини қондириш билан бирга уларни охиратга ҳам тайёргарлик кўришга тарғиб қилардилар.

Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша онамизга:

« لَيْسَ أَحَدٌ يُحَاسَبُ إِلَّا هَلَكَ »

«Ҳисоб‑китоб қилинадиган ҳар бир киши ҳалок бўлмай қолмайди[8]», – дедилар. Оиша онамиз аниқлик киритиш мақсадида: «Эй Аллоҳнинг Расули, Аллоҳ мени фидойингиз қилсин! Ахир Аллоҳ азза ва жалла:

فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ، فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا [الانشقاق: 7-8 [

«Аммо кимнинг китоби ўнгидан берилса, у албатта, енгилгина ҳисоб‑китоб қилинади», – демайдими?» – деб сўрадилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ана ўша намоён этиш бўлиб, (амаллари) уларга намоён этилади[9]. Бироқ кимнинг ҳисоб‑китоби муноқаша қилинса, ҳалок бўлади», – дедилар»[10].

Яна бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳафса онамизга: «Бадр[11] ва Ҳудайбия[12]да иштирок этган бирор киши дўзахга кирмаслигидан умид қиламан», – дедилар. Ҳафса онамиз: «Эй Аллоҳнинг расули, ахир Аллоҳ: «Сизлардан ҳар бирингиз унга (жаҳаннамга) тушувчидирсиз. (Бу) Раббингиз (иродасига биноан) вожиб бўлган ҳукмдир», – демаганми?» – деб сўрадилар. У зот: «Аллоҳ таолонинг: «Сўнгра тақводор бўлганларни (ундан) қутқарурмиз ва золим кимсаларни тиз чўккан ҳолларида (жаҳаннамда) қолдирурмиз», деганини эшитмаганмисан», – дедилар[13].

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мен уммат ғами билан овораман», – деб оилаларини унутмаган эдилар. Улар билан ҳам дунё, ҳам охират борасида суҳбатлашар, ҳазиллашиб кўнглини кўтарар, уй юмушларида ёрдам бериб, оилавий чиройли ҳаётни ҳам кечирардилар.

Баъзида аср намозидан кейин саҳобалар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзлари билан бирга иштирок этишларини ёқтиришадиган ишларга у зотни чақиришар ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларнинг чақириғига жавоб бериб, таклиф қилинган жойга борардилар.

Бир куни аср намозини ўқиб бўлишгач, Бани Салама қабиласидан бир киши келиб: «Эй Аллоҳнинг расули, биз жонлиқ сўйишни хоҳладик. Сиз ҳам ўша ерда биз билан бўлишингизни истардик», деди. У зот: «Хўп», деб саҳобалар билан йўлга тушдилар. Айтилган жойга етиб келишса, ҳали жонлиқ сўйилмаган экан. Жонлиқни сўйиб, гўшти майдаланди ва ундан овқат пиширилди. Қуёш ботмасидан олдин Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ва саҳобалар ўша таомдан тановул қилишди[14].

Шу ўринда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам аҳли оилаларига нафақани қаердан тўлаганлари ҳақида бироз тўхталиб кейин шом намози вақти ҳақида суҳбатлашамиз.



[1] Имом Термизий ривояти

[2] Имом Муслим ривояти

[3] «Саҳиҳ Ибн Хузайма», «Муснад Аҳмад», «Саҳиҳ Муслим» ва «Муснад Рувёний» китобларига қаралсин.

[4] «Муснад Аҳмад», «Саҳиҳ Муслим», «Муснад Абу Яъло» китобларига қаралсин.

[5] Қарнус-саъолиб – Макка-Тоиф йўлидаги Маккага яқин жой.

[6] Икки Ахшаб – Маккаи Мукаррамадаги икки катта тоғ. Улардан бирининг номи Абу Қубайс бўлиб, Каъбанинг шарқ томонида, иккинчиси – Қуъайқоъ тоғи эса унинг ғарбида жойлашган. Уларнинг баландлиги 420 ва 230 метрни ташкил қилади.

[7] Имом Бухорий ривояти.

[8] «Ҳалок бўлиш» деганда азобга қолиш назарда тутилган, зотан, охират азоби ҳақиқий ҳалокатдир.

[9] Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оятдаги «енгилгина ҳисоб‑китоб қилинади», деган жумлани «Ана ўша намоён этиш бўлиб, уларга намоён этилади», деб тафсир қилмоқдалар, яъни солиҳларга қилган амаллари – яхшиликларию ёмонликлари бир кўрсатилади-ю, аммо уларнинг устида савол‑жавоб, ҳисоб‑китоб қилинмайди. Бу уларнинг нажот топишларининг башорати бўлади.

[10] Имом Бухорий ривояти.

[11] Бадр – Ислом динининг ҳимояси учун кофирларга қарши жанг қилинган илк уруш

[12] Ҳудайбия – бу Макка яқинидаги жойнинг номи бўлиб, унда саҳобалар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга динни ҳимоя қилиш, Аллоҳ ва Унниг расулига итоат қилишган аҳднома беришган.

[13] «Муснад Аҳмад», «Саҳиҳ Муслим», «Сунан Ибн Можа» ва «Саҳиҳ Ибн Ҳиббон» китобларига қаралсин.

[14] «Саҳиҳ ибн Ҳиббон», «Саҳиҳ Муслим» «Муснад Абу Авона», «Сунан Дорақутний» ва «Мустахраж Абу Нуъайм» китобларига қаралсин.




Мавзуга оид мақолалар
Тарихда бугун
Робиъул-аввал ойининг 17-куни
  • Ҳижрий 950-йил 17-робиъул-аввал куни (милодий 1543-йил 20-июн) Усмонлилар ҳарбий денгиз флоти Барбароса қўмондонлигида Ситсилия ва Италиянинг баъзи қирғоқларини ва Типпер дарёсида жойлашган Остия портини қўлга киритади.
  • Ҳижрий 1110-йил 17-робиъул-аввал куни (милодий 1697-йил 25-май) Усмонлилар ҳарбий денгиз флоти Ўрта ер денгизидаги Медела оролининг жанубида бўлган жангда Винеция ҳарбий денгиз флотини мағлуб этди. Бу жангда 2500га яқин винециялик ҳарбийлар ҳалок бўлди.
 


Китоблар
ИСЛОМ.УЗ ПОРТАЛИНИНГ САЙТЛАРИ