Умарнинг ҳижрати, Айёш билан Ҳишомнинг у билан бўлган ҳикояси

Ибн Исҳоқ: Умар ибн ал-Хаттоб ва Айёш ибн Абу Рабиъа ал-Махзумий биргаликда йўлга чиқиб Мадинага келишди. Абдуллоҳ ибн Умарнинг қули Нофеъ  Абдуллоҳ ибн Умардан, у эса отаси Умар ибн ал-Хаттобдан ривоят қилади. Умар деди: «Мадинага ҳижрат қилишни хоҳлаганимизда Сариф устида, Бани Ғифор адосидан ат-Танодиб де­ган жойда учрашиш учун Айёш ибн Абу Рабиъа ва Ҳишом ибн ал-Осий ибн Воил ас-Саҳмий билан ваъдалашдик. Агар қайси биримиз у ерда бўлмасак, ушлаб қолинган (ҳибс) бўлиб, қолган икки киши йўлида давом этади, деган эдик. Мен Айёш ибн Абу Рабиъа билан ат-Танодибда кўришдик, лекин Ҳишом олдимизга келишдан (муш­риклар томонидан) ушлаб қолиниб, динидан чиқарилди. Мадинага борганимизда Қубода Бани Амр ибн Авфга бориб тушдик. Абу Жаҳл ибн Ҳишом ва ал-Ҳорис ибн Ҳишомлар Айёш ибн Абу Рабиъани из­лашга чиқишди. Айёш уларнинг амакиваччалари ва она томондан би­родарлари бўларди. Бизгача Мадинага келишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу пайтда Маккада эдилар. Айёш билан гаплашиб унга: «Онанг сени кўрмагунча бошига тароқ урмаслик ва қуёшдан сояланмасликни назр қилди, унга раҳминг келсин», дейишди. Айёш эзилиб, раҳми жўшиб кетди. Шунда унга: «Эй Айёш! Агар яқинларинг сени динингдан чиқаришни кўзлаётган бўлсалар, улардан огоҳ бўл. Аллоҳга қасамки, агар онангнинг бошини бит чақса, барибир, бошини тарайди ва Макка­нинг ҳарорати зўрлик қилса, барибир, сояланади», дедим. У менга: «Мен онамнинг қасамини адо қилиб, у ерда мол-мулким бор, уни ҳам олиб келаман», деди. Шунда унга: «Аллоҳга қасамки, ўзинг ҳам би­ласан: мен Қурайшнинг энг кўп мол-мулкли кишиларидан бириман, молимнинг ярмини берайин, у иккиси билан кетма», дедим. Лекин у биродарлари билан қайтишдан воз кечмади. Унинг бунда қатъий ту­риб олганини кўргач: «Айтганингдан қолмайдиганга ўхшайсан, ҳеч бўлмаганда, мана бу урғочи туямни ол. У наслдор ва бўйсунувчандир. Устидан тушма. Агар яқинларингдан шубҳага тушсанг, у билан қочиб қол», дедим.

Айёш урғочи туяга миниб улар билан бирга йўлга чиқди. Анча йўл юришгач, Абу Жаҳл: «Эй биродаримнинг ўғли! аллоҳга қасамки, бу туям жонга тегди. мени ҳам шу урғочи туянгга миндирмайсан­ми?» – деди. Айёш рози бўлиб, туясини чўктирди. Бошқалар ҳам туя­ларини чўктириб ерга тушганларида Айёшнинг устига ташланиб, ип билан қўл-оёғини боғладилар. Сўнгра Маккага олиб бориб уни дини­дан қайтишга мажбурлашди.

Ибн Исҳоқ: менга Айёш ибн Абу Рабиъа хонадонининг баъзилари шуни айтди: «Улар Айёшни Маккага қўл-оёғи боғлиқ ҳолда кунду­зи олиб бориб: «Эй Макка аҳли! Аҳмоқларингизга бу аҳмоғимизга қилгандек муомала қилинг», – дейишди.