Эр-хотинлик ришталарини мустаҳкамлайдиган ишлардан бири бу аёлининг қариндошларини ҳурмат иззат қилишдир. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам нафақат аёлларига, уларнинг қариндош ва яқинларига ҳам яхшилик қилар эдилар. Оилани аҳиллигини таминлайдиган ҳар қандай нарсага Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам алоҳида эътибор берар ва умматларини ўша ишга тарғиб қилар эдилар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Хадича онамизнинг сингиллари Ҳолани кўрганда хурсанд бўлиб кетар эдилар. Гоҳида ҳадя келиб қолса уларга ҳам тақсимлашни унутмас эдилар.

Имом Бухорий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эшик қоқиб келган одам Ҳола бинти Ҳувайлид бўлишини қаттиқ хоҳлаганлари қуйидагича баён қилинган:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتِ: اسْتَأْذَنَتْ هَالَةُ بِنْتُ خُوَيْلِدٍ أُخْتُ خَدِيجَةَ عَلَى رَسُولِ اللهِ  صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَعَرَفَ اسْتِئْذَانَ خَدِيجَةَ فَارْتَاعَ لِذَلِكَ، فَقَالَ: «اللَّهُمَّ هَالَةَ».

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Хадижанинг синглиси Ҳола бинт Хувайлид Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига киришга изн сўради. У зот Хадижанинг изн сўрашини эслаб, алланечук бўлиб кетдилар-да, «Аллоҳим! Ҳола (бўлсайди-я)!» дедилар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларининг қариндошларига яхшилик қилиш билан чекланиб қолмасдан, аёлларининг дугоналарига ҳам яхшилик қилиб турар эдилар.

Имом Бухорий ва Муслим ривоят қилган ҳадисда бу ҳақида шундай дейилган:

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: مَا غِرْتُ عَلَى أَحَدٍ مِنْ نِسَاءِ النَّبِيِّ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا غِرْتُ عَلَى خَدِيجَةَ، وَمَا رَأَيْتُهَا، وَلَكِنْ كَانَ النَّبِيُّ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ ذِكْرَهَا، وَرُبَّمَا ذَبَحَ الشَّاةَ، ثُمَّ يُقَطِّعُهَا أَعْضَاءً، ثُمَّ يَبْعَثُهَا فِي صَدَائِقِ خَدِيجَةَ، فَرُبَّمَا قُلْتُ لَهُ: كَأَنَّهُ لَمْ يَكُنْ فِي الدُّنْيَا امْرَأَةٌ إِلَّا خَدِيجَةُ. فَيَقُولُ: «إِنَّهَا كَانَتْ وَكَانَتْ...».

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бирорта аёлларидан Хадижадан рашк қилганчалик рашк қилмаганман. Ўзи уни кўрмаганман, лекин Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни кўп эслар эдилар. Баъзан қўй сўйиб, бўлак-бўлак қилиб, кейин уларни Хадижанинг дугоналарига юборар эдилар. Баъзида у зотга: «Худди дунёда Хадижадан бошқа аёл бўлмагандек...», десам, «У бундай эди.., ундай эди..», деб (мақтар) эдилар».

Мория Қибтия онамизни ҳурматларидан бутун Миср аҳлига яхшилик қилишни саҳобаларига васият қилган эдилар. Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда бу васият қуйидагича ифодаланган:

عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّكُمْ سَتَفْتَحُونَ مِصْرَ وَهِىَ أَرْضٌ يُسَمَّى فِيهَا الْقِيرَاطُ فَإِذَا فَتَحْتُمُوهَا فَأَحْسِنُوا إِلَى أَهْلِهَا فَإِنَّ لَهُمْ ذِمَّةً وَرَحِمًا». أَوْ قَالَ « ذِمَّةً وَصِهْرًا...»

Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сизлар ҳали Мисрни фатҳ қиласизлар. У шундай заминки, у ер Қирот деб аталади. У ерни фатҳ қилганда, у ерликларга яхшилик қилинглар! Чунки уларнинг зимма ва туғушганлик – зимма ва қудачилик – ҳақлари  бор», дедилар».

Ҳадисда айтилган «туғушганлик ҳақлари»дан мурод Исмоил алайҳиссаломнинг оналари Ҳожар онамиз Мисрдан бўлганликлари бўлса, «қудачилик ҳалари»дан мурод, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёллари Мория онамиз Мисрдан бўлганликлари. Ҳадисда айтилган «Зимма» сўзи араб тилида «аҳду паймон», «омонлик», «кафолат» маъноларини билдиради. Бу ҳадисда эса, улар Аллоҳнинг кафолатидаги кишилар, уларга озор берманглар, деган маъно ирода қилинган.

Қуда томонни ҳурмат ва икром қилиш борасида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тарбияларини олган буюк саҳобалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Жувайрия исмли аёлга уйланганларида:

أَصْهَارُ رَسُولِ اللهِ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуда қариндошларини-ку!», деб Бани Мусталиқ қабиласинидан асирга тушган одамларни озод қилишган эди. Ушбу ҳодисани сўзлаган ровий шундай дейди:

فَمَا رَأَيْنَا امْرَأَةً كَانَتْ أَعْظَمَ بَرَكَةً عَلَى قَوْمِهَا مِنْهَا، أُعْتِقَ فِي سَبَبِهَا مِئَةُ أَهْلِ بَيْتٍ مِنْ بَنِي الْمُصْطَلِقِ

«Ўз қариндошларига барака келтириш борасида бу аёлчалик барокотли аёлни кўрмадик. Унинг сабабидан Бану Мусталиқнинг юзта хонадонининг одамлари озод қилинди».

Оила муқаддаслигини таъминловчи ва уни мустаҳкам қилувчи омиллардан бири бу қелин ёки куёвиннг қариндошлари томонидан етадиган озорларга сабр қилиш. Уларнинг қилган ёмонлигига яхшилик билан жавоб қайтариш.

Бу борадаги энг гўзал тавсия Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги ҳадислари:

 Бу ҳадисни Имом Бухорий ва бошқалар ривоят қилган:

عَبْدُ اللهِ بْنُ عَمْرٍو: إِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَكُنْ فَاحِشًا وَلَا مُتَفَحِّشًا، وَقَالَ: «إِنَّ مِنْ أَحَبِّكُمْ إِلَيَّ أَحْسَنَكُمْ أَخْلَاقًا».  

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумо айтди:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уят сўзларни сўзлоачи беҳаё эмасдилар. У зот: «Мен учун энг суюклигингиз – ахлоқи энг гўзалингиздир», дер эдилар.

Бошқа ҳадисда гўзал хулқ қиёмат кунида инсонга ас қотадиган савоби энг катта ва тарозини палласини босадиган энг оғир амал экани баён қиолинган:

عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا شَيْءٌ أَثْقَلَ فِي مِيزَانِ الْمُؤْمِنِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ خُلُقٍ حَسَنٍ، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَيُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْبَذِيءَ».

Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қиёмат куни мўминнинг мезонида ҳусни хулқдан кўра оғирроқ нарса бўлмас. Албатта, Аллоҳ фаҳш ва чиркин сўз айтувчини ёмон кўрур», дедилар»[1].

Жамиятнинг кичик қатлами бўлган оилалар аҳиллигини таъминлаш учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам томонларидан умматларига берилган бу тавсияга ҳар биримиз амал қилишимиз керак.

Мана Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларининг яқинларини нақадар қаттиқ ҳурмат қилганлар! Уларга ҳадиялар улашиб ткрганлар, касал бўлганда бориб кўрганлар, оғир аҳволга тушганда ёрдам берганлар. Ҳатто аёллари ўтиб кетгач ҳам, уларни яқин қариндошларини унутмаганлар. Улар билан алоқаларни мустаҳкам ўрнатганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу гўзал одатлари жамиятимиздаги оилаларга кенг тарқалса, ҳозирги кундаги кўплаб можаролар, келишмовчиликлар ва оилавий жанжалларга барҳам берилган бўларди.

Хулоса қилиб айтганда киши аёлинининг яқинларини ва аёл эрининг қариндошларини ҳурмат-иззат қилса ва уларнинг озорларига сабр қилиб яхшилик билан жавоб қайтарса, ўз оиласининг мустаҳкамлигини таъминлаган бўлади.

Давоми бор.....

Абдулазиз Мансурхўжа